พยาธิในเลือด
ผศ.น.สพ.ปานเทพ รัตนากร
หลายๆ ท่านที่พาเจ้าบ๊อกไปหาหมอด้วยอาการซูบซีด ขนแห้งหยาบ หายใจหอบ ท้องป่อง มีไข้ขึ้นๆลงๆ เลือดกำเดาไหล เบื่อหาหาร ไอแห้งๆ ฯลฯ คุณหมอท่านก็เจาะเลือดไปตรวจแล้วบอกผลว่าเป็น พยาธิ ทำให้เจ้าของหมางงว่าพยาธิอะไรแค่เจาะเอาเลือดไปก็พบว่าอยู่ในเลือด พยาธิมิใช่อยู่ในลำไส้เท่านั้นหรือเพราะเคยเห็นแต่หมอเอาขี้หมาไปส่องกล้องแล้วบอกว่ามีไข่พยาธิ สิ่งเหล่านั้นเป็นความรู้ ความเข้าใจที่คลาดเคลื่อน ไม่ครบถ้วน ผมจึงขอนำเรื่องพยาธิในเลือดมาเล่าสู่กันฟัง
พยาธิในเลือดของหมามีจริงๆ ครับ มีหลายชนิด ซึ่งพอจะแบ่งเป็น 2 กลุ่มใหญ่ๆ คือ กลุ่ม พยาธิในเม็ดเลือด กับ กลุ่มพยาธิในกระแสเลือด
- พยาธิในเม็ดเลือด เป็นพยาธิที่อาศัยอยู่ในเม็ดเลือดแดง หรือเม็ดเลือดขาวของหมา เช่น พยาธิบาบีเซีย พยาธิเออริเซีย พยาธิเฮปาโตซูน ฯลฯ มันมักติดต่อมาโดยการที่หมาถูกแมลงและแมงที่เป็นพาหะกัด เช่น เห็บหมัด ฯลฯ ผลก็คือ พยาธิจะเพิ่มจำนวนและก่อความเสียหายแก่ร่างกาย เช่น ทำให้เม็ดเลือดแดงแตก เส้นเลือดเปราะแตกง่าย ฯลฯ สัตว์จะแสดงอาการตัวซีด เหลือง ฉี่เป็นน้ำสีแดง มีจ้ำเลือดบนผิวหนัง เลือดกำเดาไหล ฯลฯ
- พยาธิในกระแสเลือด เป็นพยาธิที่อาศัยอยู่นอกเม็ดเลือด ตัวมันสามารถแหวกว่ายสายธารกระแสเลือดมีทั้งพวกกระจายอยู่ทั่วไปหมด เช่น พยาธิทริพปาโนโซม หรือตัวอ่อนของพยาธิหนอนหัวใจ (ไมโครฟิลาเรีย) กับอีกพวกที่อยู่จำเพาะถิ่น ดูเหมือนจะมีชนิดเดียวคือ ตัวแก่พยาธิหนอนหัวใจ ซึ่งเลือกอยู่อาศัยในหัวใจห้องล่างซ้ายห้องเดียวเสียด้วย พยาธิเหล่านี้ทำอันตรายต่อร่างกายเจ้าบ๊อกๆ ด้วยการแย่งดูดซึมเอาอาหารที่ไหลอยู่ในกระแสโลหิตไปกินก่อนที่ร่างกายหมาจะได้ใช้ เช่น โปรตีน ตลอดจนปริมาณที่มีมากมายของพยาธิเหล่านี้ จะสามารถเกาะกันเป็นก้อนอุดตันได้ ดังจะเห็นจากผลงานของตัวอ่อนพยาธิหนอนหัวใจ ส่วนตัวยักษ์ๆ เช่น พยาธิหนอนหัวใจนั้นสามารถหลุดจากห้องหัวใจที่เคยอยู่ปลิวไปเข้าหลอดเลือดปอด เป็นผลให้ระคายเคือง อุดตัน สัตว์จึงแสดงอาการไอ เป็นไข้ และปอดบวมได้ในที่สุด ฯลฯ พยาธิในกระแสเลือดสามารถแพร่โดยการนำของแมลงดูดเลือดทั้งหมด เช่น เหลือบ และยุงครับ
เห็นพิษสงของพยาธิในเลือดแล้วแต่ท่านไม่ต้องตกใจตื่นกลัว พยาธิในเลือดสามารถป้องกันและรักษาอย่างมีประสิทธิภาพ สัตวแพทย์ช่วยท่านได้ แต่อย่าทิ้งไว้จนเนิ่นนานไป จนแม้แต่เทวดาก็มิอาจช่วยไหว
วิธีป้องกันพยาธิในเลือดที่ง่ายที่สุด คือ ป้องกันหมาจากแมลงและแมงดูดเลือดทั้งหลาย ฟังง่าย ทำยากนะครับแต่ก็ถือเป็นวิธีตัดวงจรของพยาธิเหล่านี้เสียตั้งแต่แรกเลย ตลอดจนใช้ยากินป้องกันพยาธิบางชนิด เช่น พยาธิหนอนหัวใจก็มี อีกอย่างที่ขอแนะนำและทำไม่ยากคือการพาเจ้าตูบไปรับการตรวจเลือดอย่างน้อยปีละหนึ่งครั้ง ท่านก็จะสามารถรู้ว่าเขาหรือหล่อนป่วยเป็นพยาธิในเลือดหรือไม่ หากป่วยก็ยังรักษาให้หายเป็นปกติได้ไม่ยากและไม่แพงจนเกินไป อย่ารอจนแสดงอาการป่วยรุนแรง จวนเจียนตายแล้วละก็แก้ไม่ทันครับ
กลับไปหน้า "คอลัมน์สัตว์เลี้ยง"